KHÔNG THỂ PHỦ NHẬN SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN TRƯỚC SỰ PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ CỦA KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HIỆN NAY

* Nguyễn Văn Kỷ

Ngày nay, trước sự tác động mạnh mẽ của cách mạng khoa học- công nghệ hiện đại và toàn cầu hóa đến toàn bộ đời sống kinh tế - xã hội loài người, nhất là ở các nước tư bản phát triển làm cho giai cấp công nhân trải qua những biến động cả về cơ cấu, số lượng và chất lượng.
Những biến đổi về cơ cấu xã hội, cơ cấu nghề nghiệp của giai cấp công nhân diễn ra theo chiều hướng tăng tỉ lệ công nhân “áo trắng cổ cồn” trong các ngành dịch vụ và các ngành sản xuất công nghiệp có sử dụng công nghệ cao, giảm tỉ lệ “ công nhân cổ xanh” ở các ngành sản xuất công nghiệp truyền thống.

Sự phân hóa về mức thu nhập giữa những người làm việc ở các ngành khác nhau cũng có xu hướng gia tăng nhanh chóng. Trước những biến động ấy, các lí luận gia tư sản cho rằng, giai cấp công nhân hiện nay đang dần dần bị teo đi, “bị hòa tan” vào các giai cấp khác trong xã hội; rằng giai cấp công nhân hiện đại biến thành “giai cấp trung sản”. Từ đó họ đi đến phủ nhận sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân hiện nay.

Có đúng là ngày nay giai cấp công nhân đã mất vai trò lịch sử? vấn đề này chúng ta cần nhìn nhận một cách đúng đắn và khoa học dựa trên lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.

Quan niệm của Mác về giai cấp công nhân

Để tìm hiểu bản chất giai cấp công nhân là gì, C.Mác và Ph.Ăngghen đã xét trên 2 tiêu chí:

Thứ nhất, về phương thức lao động, phương thức sản xuất: Giai cấp công nhân là lao động trực tiếp hay gián tiếp vận hành các công cụ sản xuất có tính chất công nghiệp ngày càng hiện đại và xã hội hoá cao.

Thứ hai, về vị trí trong quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa: đó là những người lao động không có tư liệu sản xuất, phải bán sức lao động cho nhà tư bản và bị nhà tư bản bóc lột về giá trị thặng dư.

Như vậy: “Giai cấp công nhân là một tập đoàn xã hội ổn định, hình thành và phát triển cùng với quá trình hình thành và phát triển của nền công nghiệp hiện đại, với nhịp độ phát triển của lực lượng sản xuất có tính chất xã hội hoá ngày càng cao; là lực lượng sản xuất cơ bản tiên tiến, trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào quá trình sản xuất, tái sản xuất ra của cải vật chất và cải tạo các quan hệ xã hội; là lực lượng chủ yếu của tiến trình lịch sử quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội”

Giai cấp công nhân trong XHCN là những người đã cùng nhân dân lao động làm chủ tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội, làm chủ quá trình sản xuất và phân phối, không còn bóc lột. Trong thời kỳ quá độ lên CNXH, khi nền kinh tế còn tồn tại nhiều thành phần thì còn một bộ phận công nhân làm thuê trong các doanh nghiệp tư nhân bị bóc lột giá trị thặng dư

Giai cấp công nhân trong xã hội Tư bản:

+ Là những người trực tiếp hay gián tiếp vận hành các công cụ sản xuất có tính chất công nghiệp ngày càng hiện đại và xã hội hoá cao_.

+ Là những người không có TLSX, phải đi làm thuê, bán sức lao động cho nhà tư bản và bị tư bản bóc lột giá trị thặng dư.

Quan niệm hiện nay về giai cấp công nhân (NQTW VI khóa X): Giai cấp công nhân Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang phát triển, bao gồm những người lao động chân tay và trí óc, làm công hưởng lương trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất kinh doanh và dịch vụ có tính chất công nghiệp.

Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

C.Mác và Ph.Ăngghen đã khẳng định vai trò của quần chúng nhân dân lao động: là người sáng tạo chân chính ra lịch sử; là người có vai trò quyết định sáng tạo công cụ sản xuất, giá trị thặng dư, chính trị xã hội_. Khi trong xã hội còn tồn tại giai cấp bóc lột trong một phương thức sản xuất với điều kiện phương thức sản xuất đó còn giữ vị trí tiên tiến, do đó phải đảm bảo quy luật lịch sử. Hay nói cách khác, nội dung tổng quát sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là: xoả bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa, xoá bỏ chế độ người bóc lột người, giải phỏng giai cấp công nhân, nhãn dân lao động và toàn thể nhân loại khỏi sự áp bức bóc lột, nghèo nàn lạc hậu, xây dựng xã hội cộng sản văn vinh.

Nội dung thực chất của sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân ở đây là

Trong lĩnh vực kinh tể: giai cấp công nhân tiến hành xoá bỏ chế độ tư hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, xây dựng chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, nâng cao năng suất lao động thoả mãn từng bước nhu cầu phát triển của nhân dân. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong lĩnh vực này chỉ rõ mục tiêu cuối cùng của giai cấp công nhân, thoả mãn nhu cầu ngày càng đầy đủ hơn: làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu. Do đó nó cần phải được thực hiện một cách lâu dài, gian khổ, trải qua từng bước cụ thể. Xoá bỏ chế độ chiếm hữu tư nhân tư liệu sản xuất; xây dựng chế độ công hữu là quá trình phù hợp nhưng phải dần dần từ từ.

Trong lĩnh vực chính trị: giai cấp công nhân phải trở thành giai cấp thống trị trong xã hội_. Đó là phải đập tan chính quyền tư sản; xây dựng chính quyền nhà nước (nền chuyên chính vô sản): thực chất là để đảm bảo quyền lực chính trị thuộc về nhân dân, giữ vai trò quan trọng là công cụ xây dựng xã hội mới, là kiểu nhà nước: nhà nước nửa nhà nước và nhà nước tự tiêu vong.

Trong lĩnh vực xã hội đó là: phải tiến hành xoá bỏ giai cấp bóc lột; phải tiến hành xoá bỏ giai cấp nói chung, tạo ra sự bình đẳng trong quan hệ giữa người với người. Ở đây xoá bỏ giai cấp bóc lột với tư cách là giai cấp chứ không xoá bỏ các cá nhân vì họ có thể là những cá nhân có ích trong xã hội mới.

Như vậy, nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân bao gồm bốn sự nghiệp. Đó là sự nghiệp giải phóng giai cấp; sự nghiệp giải phóng xã hội, dân tộc; sự nghiệp giải phóng người lao động; và sự nghiệp giải phóng con người. Đây chính là nấc thang phát triển trong sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân phải được thực hiện trên toàn thế giới. Và để thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là một quá trình lâu dài, gian khổ, phức tạp, nên những người cộng sản phải kiên trì, không nóng vội, nó phải được tiến hành hai giai đoạn: tập trung lực lượng để giành chính quyền và tập trung lực lượng để xây dựng chế độ xã hội mới.

Trong thời đại ngày nay, giai cấp công nhân vẫn là lực lượng đi đầu trong quá trình xây dựng và bảo vệ chế độ mới

Do tác động của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, nên cơ cấu kinh tế, cơ cấu xã hội đã có những biến đổi mới làm cho giai cấp công nhân hiện đại khác với giai cấp công nhân cổ điển ở thời kì thế kỷ XIX như: Tỉ lệ số người làm dịch vụ so với số người sản xuất trực tiếp tăng lên; trình độ văn hóa chung và tay nghề chuyên môn cao hơn; mức thu nhập khá hơn trước, làm cho một bộ phận người lao động trở thành trung lưu hóa. Một bộ phận trong giai cấp công nhân đã mua cổ phần và được chia lợi nhuận với giai cấp tư sản. Tầng lóp quản lý ngày càng có vai trò quan trọng và kiêm nhiều chức năng phụ của giới chủ. Những biểu hiện trên đây chứng tỏ giai cấp công nhân ngày càng phát triển, chứ không phải "teo đi" như một số người quan niệm.

Ở thế kỷ XIX giai cấp công nhân chủ yếu là lao động chân tay, điều kiện sản xuất lúc đó còn hạn chế. Ngày nay trong điều kiện mới, khi lực lượng sản xuất đang trên đà phát triển mạnh, giai cấp công nhân không chỉ bao gồm những người lao động chân tay mà còn cả lao động trí óc thông qua các máy điện toán với những thành tựu của tin học. Giai cấp công nhân có sự phát triển về chất lượng để đảm đương được nhiệm vụ của mình trong điều kiện mới, hay nói cách khác “công nhân hóa trí thức” và “trí thức hóa công nhân” là xu thế tất yếu của nền đại công nghiệp, của quá trình tự động hóa, tin học hóa. Giai cấp công nhân đang lớn lên với đội ngũ trí thức của mình và giai cấp công nhân luôn luôn là người trực tiếp sản xuất, tham gia vào quá trình tạo ra những giá trị vật chất, những của cải to lón cho xã hội.

Giai cấp công nhân bao gồm những người lao động trong lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ công nghiệp; những nhà nghiên cứu, sáng chế, áp dụng những thành tựu của khoa học công nghệ phục vụ cho sản xuất; những kỹ sư, kỹ thuật viên, cán bộ kỹ thuật thực hiện chức năng của công nhân lành nghề trong sản xuất và tái sản xuất của cải vật chất. Giai cấp công nhân có mặt trong các ngành kinh tế: Công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, giao thông vận tải, trong đó công nhân công xưởng, nhà máy sản xuất công nghiệp hiện đại, tiên tiến là bộ phận nòng cốt, tiêu biểu cùng với quá trình phát triển của giai cấp công nhân, bộ phận trí thức gắn trực tiếp với lao động công nghiệp, với quy trình sản xuất công nghiệp tạo ra của cải vật chất cho xã hội cũng nằm trong nội dung khái niệm giai cấp công nhân.

Trong điều kiện ngày nay, cơ cấu của giai cấp công nhân hiện đại rất đa dạng, có nhiều trình độ khác nhau và không ngừng biến đổi theo hướng không thuần nhất: Công nhân kỹ thuật ngày càng tăng công nhân ngày càng được nâng cao về trình độ, đóng vai trò chính trong quá trình phát triển, công nhân truyền thống giảm dần. ở các nước tư bản phát triển “công nhân áo xanh” chỉ chiếm 12 - 15% tổng số công nhân, ở Italia công nhân kỹ thuật cao “công nhân áo trắng” chiếm 53% tổng số công nhân, ở Nhật 90% công nhân có trình độ đại học, ở Tây Ban Nha công nhân kỹ thuật chiếm 53%. Công nhân làm việc trong các ngành dịch vụ tăng lên xấp xỉ 50% tổng số công nhân. Mặc dù một số ít trong giai cấp công nhân có cổ phần trong các xí nghiệp của tư bản, nhưng về cơ bản giai cấp công nhân vẫn bị bóc lột, mâu thuẫn giữa tư bản và lao động, sự phân biệt giàu nghèo và tình trạng bất công xã hội vẫn tăng lên, bản chất bóc lột giá trị thặng dư vẫn tồn tại, dù được biểu hiện dưới hình thức tinh vi hơn. Cả sự bần cùng hóa tuyệt đối lẫn bần cùng hóa tương đối của giai cấp công nhân vẫn đang tồn tại. Tuy đại bộ phận tầng lớp trí thức và lao động có kỹ năng đang có việc làm được cải thiện mức sống và gia nhập vào tầng lóp trung lưu, nhưng vẫn không xóa được sự phân hóa giàu nghèo. Chính những nhà xã hội học tư sản tiến bộ đã chứng minh ở các nước tư bản hiện nay sự bóc lột còn cao hơn và với cơ chế càng tinh vi hơn thời Mác. Tỉ lệ m/v thời Mác là 1/1 thì thời nay là 3/1.

Như vậy dù mức sống có cao hơn trước, dù công nhân có được tham gia quản lý thông qua đại biểu trong hội đồng xí nghiệp theo “chế độ tham dự” và “chế độ ủy nhiệm”' nhưng họ vẫn là người làm thuê bán sức lao động, ý chí của chủ nghĩa tư bản vẫn là quyền lực chi phối, tầng lớp “nhà quản lý” vẫn chỉ là kẻ phụ thuộc vào giới chủ. Giai cấp công nhân vẫn luôn là lực lượng sản xuất cơ bản và trực tiếp, vẫn là giai cấp tiên phong trong xã hội. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân không thể chuyển vào tay một giai cấp hay tầng lớp xã hội nào khác: Những chỉ dẫn cơ bản về đặc trưng bản chất của giai cấp công nhân của Mác - ăng Ghen - Lênin đưa ra vẫn là cơ sở phương pháp luận để xem xét, phân tích giai cấp công nhân hiện đại trong các quốc gia tư bản chủ nghĩa phát triển hay trong những nước đang tiếp tục con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa, các nước thế giới thứ ba và toàn thế giới nói chung, trước đây cũng như hiện nay.

Thực tế cho thấy, giai cấp công nhân trong chủ nghĩa tư bản hiện đại vẫn là lực lượng sản xuất vật chất chủ yếu, phát triển cả về số lượng và chất lượng. Đội ngũ giai cấp công nhân hiện đại bao gồm đa số là công nhân kỹ thuật các loại trực tiếp tham gia sản xuất vật chất và những kỹ thuật viên, kỹ sư trực tiếp vận hành quy trình sản xuất. Mặt khác, do đòi hỏi của nền sản xuất hiện đại nên cơ cấu giai cấp công nhân thế giới đang được bổ sung ngày càng nhiều những người lao động có trình độ học vấn cao mà một số công trình nghiên cứu gọi họ là “ công nhân- trí thức” và “ trí thức- công nhân”. Bộ phận này vừa sản xuất, vừa phát minh lí thuyết. Ngoài ra, bộ phận công nhân dịch vụ ngày càng tăng trong các lĩnh vực liên quan đến các quy trình sản xuất có tính công nghiệp hiện đại. Bên cạnh các bộ phận công nhân như đã nêu, vẫn còn một bộ phận công nhân lao động giản đơn mà chủ yếu ở các nước đang phát triển, số liệu thông kê của Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) và Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, nếu năm 1900 trên thế giới mới có 80 triệu công nhân, đến năm 1990 có 615 triệu, thì năm 2003 con số đó đã lên đến 800 triệu người.

Như vậy, giai cấp công nhân hiện đại vẫn tiếp tục phát triển chứ không hề bị thu hẹp hoặc “mất đi” như sự tuyên truyền của các học giả tư sản nhằm phủ nhận cơ sở xã hội giai cấp của các Đảng Cộng Sản. Sự phát triển về số lượng và chất lượng lên một trình độ mới của giai cấp công nhân là hoàn toàn phù hợp với xu hướng chủ đạo trong lịch sử phát triển của giai cấp công nhân thế giới. Chất lượng của giai cấp công nhân ngày càng được nâng cao và được biểu hiện thông qua sự cải thiện rõ rệt về trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, mức sống, điều kiện làm việc. Do làm việc trong điều kiện máy móc hiện đại với cường độ trí tuệ và năng lực cao, do phải bươn chải để khỏi bị chìm xuống đáy xã hội, người công nhân buộc phải nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn. Quá trinh vận động của giai cấp công nhân, như phân tích ở trên, chứng tỏ giai cấp công nhân vẫn luôn là lực lượng tiên tiến của xã hội, không chỉ trong thời đại công nghiệp mà cả ở thời đại khoa học- công nghệ hiện đại và toàn cầu hóa. Mặt khác, cũng không thể phủ nhận sự biến động trong thành phần của giai cấp công nhân hiện nay đã làm thay đổi nhất định điều kiện kinh tế, xã hội của từng bộ phận công nhân./.