Ngăn chặn những hành vi lệch chuẩn trong văn hóa ứng xử

Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đã tạo ra nhiều cơ hội và điều kiện cho sự phát triển nhiều mặt của đất nước. Song mặt trái của cơ chế thị trường, cùng nhịp sống xã hội sôi động với nhiều áp lực trong cuộc sống thì việc phát sinh những lời nói, hành động thể hiện những sai lệch về lối ứng xử của một bộ phận người Việt cũng xuất hiện và ngày một gia tăng.

Bên cạnh đó, các hình thức giao tiếp, kết nối trên phương tiện thông tin, mạng xã hội trong thời kỳ 4.0 hiện nay rất đa dạng, song thiếu kiểm soát đã góp phần ảnh hưởng và lan tràn lối ứng xử nêu trên, gây xáo trộn không nhỏ các chuẩn mực văn hóa trong xã hội. 

Xét trên phương diện vai trò cá nhân, mỗi người đều có trách nhiệm giữ gìn, xây dựng tác phong, chuẩn mực khi tham gia mọi hoạt động trong công tác cũng như trong đời sống xã hội, vươn tới việc hoàn thiện và khẳng định giá trị “Chân, Thiện, Mỹ”.

Đối với cán bộ, công chức, viên chức với vị trí là công bộc của dân, là đại diện của Nhà nước, là tầng lớp trí thức trong xã hội thì việc thể hiện hành vi ứng xử thiếu văn hóa ảnh hưởng nghiêm trọng hơn rất nhiều, có thể bị đánh giá là dấu hiệu của sự xuống cấp đạo đức của toàn xã hội, liên quan mật thiết đến hình ảnh của cơ quan nhà nước trong mắt người dân và bạn bè quốc tế. 

Có thể thấy yêu cầu nhận thức hành vi ứng xử của từng cán bộ, công chức và mức độ ảnh hưởng tới xã hội là rất quan trọng.

Do đó, bên cạnh việc quán triệt về trách nhiệm phát huy vai trò gương mẫu tại cơ quan, công sở, gia đình, cộng đồng, giữ gìn hình ảnh của cơ quan, tổ chức thì việc áp dụng những hình thức kỷ luật nghiêm đối với cán bộ, công chức có hành vi ứng xử thiếu văn hóa và công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng là cần thiết để nhân dân tin tưởng vào các giá trị xã hội, vào bộ máy nhà nước, đưa Bộ Quy tắc ứng xử thực sự đi vào đời sống. 

Văn hóa ứng xử chính là những đặc điểm tính cách của cá nhân được thể hiện qua thái độ, hành vi, cử chỉ, lời nói của từng cá nhân trong giao tiếp xã hội; là hành vi giao tiếp, đối nhân xử thế, sự phản ứng của con người trước sự tác động của người khác với mình trong một tình huống nhất định, trong mối quan hệ giữa con người với nhau...

Để ngăn chặn và đẩy lùi những hành vi xuống cấp đạo đức, ứng xử thiếu văn hóa, cần có sự tham gia quyết liệt của hệ thống chính trị và sự vào cuộc tích cực của toàn xã hội, bên cạnh đó việc quan trọng là công tác tuyên truyền.

Các hoạt động tuyên truyền phải đa dạng về hình thức, nội dung, xác định và tập trung tác động trực tiếp đến các đối tượng trong xã hội với từng mức độ trách nhiệm khác nhau.

Đặc biệt quan trọng là 3 đối tượng tác động nhiều nhất đến việc hình thành nhân cách con người, cụ thể:

Đối với gia đình, phải nêu cao vai trò gương mẫu của ông bà, cha mẹ bằng những việc làm cụ thể trước con cái từ lời nói đến việc làm; chuẩn mực trong cách ứng xử, giao tiếp, giáo dục con cháu về đạo lý, gia phong; những phép tắc trong đối nhân xử thế, thủy chung, tình nghĩa trong quan hệ vợ chồng, hòa thuận, hiếu lễ trong quan hệ anh em, dòng họ.

Đối với nhà trường, phải xây dựng các tiêu chí, nhân cách cho học sinh, đổi mới phương thức giáo dục đạo đức, tránh áp đặt những chuẩn mực đạo đức không phù hợp, thiếu tính thực tiễn, không khả thi; các hình thức giáo dục phải linh hoạt, đa dạng:

Kết hợp các bài giảng trên lớp với các hoạt động ngoại khóa, bằng bài học hoặc qua phim ảnh, hướng dẫn đọc, sách, gặp gỡ các cá nhân, điển hình...;

Các bài giảng, bài học đạo đức phải có chiều sâu nhân văn, có sức lay động, cảm hóa cao, phải sinh động, thiết thực.

Với cộng đồng xã hội, cần phát huy vai trò giáo dục con người trong các môi trường xã hội khác nhau, trong các không gian văn hóa cộng đồng, văn hóa làng (khu dân cư, buôn, bản, phum, sóc…), tạo hiệu ứng lan tỏa về văn hóa ứng xử với các giá trị, chuẩn mực, khuôn mẫu đạo đức chung trong cộng đồng; nâng cao, nhân rộng các hình thức sinh hoạt, rèn luyện tại cộng đồng  để tạo lập những môi trường lành mạnh trong thực hành đạo đức, ứng xử chuẩn mực; đẩy mạnh vai trò, phát huy thế mạnh của các thiết chế văn hóa-xã hội, các sinh hoạt văn hóa làm gia tăng tính cố kết cộng đồng và giáo dục truyền thống, điều chỉnh các hành vi ứng xử của các thành viên trong cộng đồng.