AI MUỐN THỜ ÔNG NÀY

Đó là bức tượng Alexandre De Rhodes, một giáo sỹ Kito đã có công vời Pháp đem quân đánh Việt Nam. Năm 2009 suýt nữa bức tượng này được đặt giữa Thủ đô văn hiến của dòng giống Lạc Hồng với sự đồng ý của một ông nhớn. May mà sự việc đã được dừng lại. Nhưng nay họ vẫn tiếp tục muốn dựng nó ở Quảng Nam. Và cái tên Đờ Rốt (theo phiên âm Việt, âm Hán Việt xưa là Đắc Lộ) thì lại đang được xem xét để đặt tên cho đường phố ở Đà Nẵng.

Trong bài thuyết trình đọc tại Giáo xứ Công Giáo Việt Nam ở Paris nhân kỷ niệm 400 năm ngày sinh Đắc Lộ (1593-1993), học giả Nguyễn Khắc Xuyên đã chỉ rõ: “Thực ra Đắc Lộ không phải là người sáng chế ra thứ chữ viết theo tự mẫu Latinh. Đây là một sự nghiệp chung của một số giáo sĩ thuộc nhiều dân tộc khác nhau, trong đó đặc biệt là người Bồ, rồi tới người Ý, người Pháp. Nhưng Đắc Lộ là người được nói tới nhiều hơn hết và vì đó kể như có công nhất, bởi vì các tác phẩm của ông còn tồn tại cho tới ngày nay, trong khi nhiều tác phẩm của các đồng nghiệp đã thất lạc…” (Giáo sĩ Đắc Lộ (Alexandre de Rhodes 1593-1660).

Học giả Nguyễn Đình Đầu, một trong những người bênh vực Đắc Lộ hết mực, cũng phải công khai thừa nhận: “không một ai trong hội thảo cho rằng Đắc Lộ ‘là người sáng nghĩ ra chữ Quốc ngữ’, mà chỉ là người học nói tiếng ta từ chính người Việt...” (Bùi Kha - Biện chính với Nguyễn Đình Đầu).

Chúng ta bình tâm nhưng không phải để nghĩ về “cha đẻ” ấy mà là để hiểu rõ hơn về những cố gắng sáng tạo chữ viết của ông cha trong nhiều thế kỷ đã dần định hình chữ Nôm nhưng đã bị những âm mưu đồng hóa thủ tiêu bằng mọi cách.

Ông cha ta đã từ chữ viết tượng hình của người Trung Hoa mà sáng tạo ra chữ Nôm trong hoàn cảnh ý thức về một dân tộc cần phải có chữ viết riêng. Chưa thể làm gì hơn cho việc phổ biến chữ viết ấy thì quân Pháp đã xâm lược Việt Nam. Đắc Lộ trước đó đã nhiều lần thỉnh nguyện Pháp đem quân chinh phục Việt Nam, ông ta cũng từng thừa nhận: “Tôi chưa công bố thánh chiến chống mọi địch thù của đức tin ở Nhật, ở Trung Quốc, ở Ðàng Trong, ở Ðàng Ngoài và ở Ba Tư thì lập tức đã có một số đông con cái thánh Inhaxu, đầy tinh thần đã đưa thánh Phanchicô Xavie tới ba trăm quốc gia, các ngài đã bừng bừng ao ước vác thánh giá Thầy và đem đi cắm những nơi cùng kiệt cõi đất” - (Hành trình và truyền giáo).

Còn về Giám mục Puginier (Bá Đa Lộc), người có công lớn trong việc cướp phá chùa Báo Thiên để xây nhà Thờ lớn Hà Nội (hiện nay) thì không ngần ngại tuyên bố: “…tôi xem việc tiêu diệt chữ Nho và thay thế dần dần ban đầu bằng tiếng An Nam (chữ Quốc ngữ), rồi bằng tiếng Pháp như là phương tiện rất chính trị, rất tiện lợi và rất hiệu nghiệm để lập nên tại Bắc Kỳ một nước Pháp nhỏ ở Viễn Ðông”.